Yaşayan ən mühüm avanqard rəssamlardan biri olan Yayoi Kusama bir çox sahədəki əsərləri ilə tanınan beynəlxalq səviyyədə tanınmış bir rəssamdır. Ustad şəxs, rəssamlıq, enstalasyon, happening, ədəbiyyat və kino da daxil olmaqla bir çox sənət sahəsindəki əsərləri ilə tanınır. “Point Princess” kimi tanınan yapon sənətçi Fransanın Louis Vuitton moda evi ilə birlikdə hazırladığı kolleksiya ilə bütün dünyanı özündən danışdırmağı bacarıb. Bu iş nəticəsində Yayoi Kusamanın dizayn prosesindən keçən ayaqqabı, çanta və aksesuarlar böyük marağa səbəb olub.
Adı sənət aləmində heç vaxt gündəmdən düşməyən yapon müasir rəssamı Yayoi Kusama haqqında.
Yayoi Kusama Kimdir?
II Dünya Müharibəsindən sonrakı sənətin inkişafından təsirlənən Yayoi Kusama, müharibədən sonrakı illərin atmosferindən ilhamlanan elementlərlə öz bədii baxışlarını formalaşdırdı. Sənətçinin; minimalizm, feminist sənət, müasir incəsənət və pop sənət əsərləri böyük maraq gördü. Kusamanın ən çox tanınan xüsusiyyətlərindən biri, təxminən on yaşından bəri keçirdiyi halüsinasiyaların təsiriylə ləkələr və torlar çəkməsidir.
Əsasən torları, çiçəkləri, lakin çox vaxt nöqtələri və polka nöqtələrini gördüyü bilinir. Kusama ilə bağlı daha bir maraqlı məlumat onun öz istəyi ilə həyatını ruhi xəstəxanada keçirməsidir. 1977-ci ildən o, gecələrini Tokio psixi xəstəxanasında, gündüzləri isə nəhəng üç mərtəbəli emalatxanası arasında keçirir. Rəssamın bu günə qədərki ən bahalı əsəri 2008-ci ildə Nyu Yorkdakı Christie's hərracında rekord qiymətə - 5,1 milyon dollara satılıb.
Yayoi Kusama’nın Həyatı.
1929-cu ildə Yaponiyada anadan olan Yayoi Kusama məktəbi tərk edib və Kyotoda ənənəvi yapon rəsmi təhsilini aldıqdan sonra 1958-ci ildə Nyu-Yorka köçüb. Orada hiss etdi ki, sərbəst şəkildə öz sənətini davam etdirə, yeni dalğalar yarada bilər. 1950-ci illərin sonlarında Nyu-Yorka köçərək, sənətçi kimliyinə yeni istiqamət verdi. 10 yaşından incəsənətlə bağlı hər mövzu ilə maraqlanan Yayoi həmişə böyük həvəslə çalışıb. Yayoi Kusama bir sənət pioneri olmaqla yanaşı, yaradıcılığını musiqi, dizayn, yazı və moda kimi digər fənlərə inteqrasiya etmişdir. Kusama abstrakt ekspressionizm, minimalizm, pop-art və feminist sənət yanaşmalarından istifadə edərək özünəməxsus üslub hazırlayıb. 1977-ci ildən Tokioda yaşayan rəssam beynəlxalq arenaya damğasını vuracaq qalıcı əsərlər yaratmağa davam edir.
Yayoi Kusama‘nın Sənət Həyatı.
10 yaşından bəri gördüyü hallüsinasiyaların təsiri ilə ləkələr və torlar çəkən rəssam 1952-ci ildə Yaponiyada ilk fərdi sərgisini açır. Onun rəsm çəkməsini istəməyən və böyük bacısı kimi erkən yaşda evlənməsini istəyən anasının təzyiqindən sonra 1957-ci ildə ABŞ-a mühacirət etdi. 16 il qaldığı bu ölkədə bir çox səs gətirən happening həyata keçirdi və hər bir disiplində xallı və nöqtəli naxışlar tətbiq etdi; Film istehsalı və yayımında çalışıb. Onun ilk ciddi əsərlərindən biri olan “The Obliteration Room” hər şeyin, o cümlədən içindəki bütün mebellərin ağ rəngə boyandığı bir otaq idi və ziyarətçilərdən onlara verilən dairəvi fərqli ölçülü və şəkilli rəngli kağızları otaqda seçdikləri hər hansı bir səthə yapışdırmaqları istənmişdi. Yayoi Kusama, “The Obliteration Room” və sonrakı digər layihələri ilə fenomen oldu. 1960-cı illərdə küçələrdə çılpaq bədənlərin üzərinə ləkələr çəkən rəssamın sözlərinə görə, cəsədlər sülhü, sevgini, müharibəyə qarşı olmağı təmsil edirdi. O, əsərində balqabaq formasından tez-tez istifadə edirdi. 1973-cü ildə ölkəsinə qayıdıb və könüllü olaraq ruhi xəstəxanada məskunlaşıb; Orada ədəbi karyerasına başladı, çoxsaylı romanlar, şeirlər və avtobioqrafiyalar yazdı.
Kusama həm minimalist, həm də performans və ya happening sənətkarıdır. Eyni zamanda feminist olan Kusama bədən, heykəltəraşlıq, çap, keramika, sürrealist və abstrakt ekspressionist sahələrində əsərlər yaratmışdır. O, həm də şair, yazıçı və kino aktyorudur.
Yayoi Kusama’nın Xəstəliyi.
Əsərlərinə dünyanın önəm verdiyi və ciddi izləyiciləri olan Yayoi Kusama əslində psixi xəstədir və təxminən 77 ildir könüllü olaraq xəstəxanadadır. Kusamanın izah etdiyi kimi, qadınların arxasınca qaçan atasının və onu daima aşağılayan və sıxışdıran anasının onun narahatlığında böyük payı var.
10 yaşında ikən xalları, onunla danışan çiçəkləri halüsinasiya olaraq görməyə başlayan Yayoi Kusama gördüklərini rəsm çəkərək bu vəziyyəti aşmağa çalışıb. Bu xəstəlik qısaca “obsesif düşüncə” kimi təsvir edilir. İnsan özünü idarə edə bilmədiyi zaman real olmayan, gündəlik fəaliyyətinə mənəvi mənada mənfi təsir göstərən xəyalları, obrazları və əşyaları öz biçimliliyindən çıxara bilər. Yayoi Kusama mürəkkəb psixi pozğunluqda rəssamlıq sənəti ilə həyata tutunması ilə tanınır.
Yayoi Kusama’nın Önə Çıxan Əsərləri
Yayoi Kusama, “Polka Nöqtələrinin Ağaclara Çıxışı”; 2006
Kusama-nın əsərlərində tez-tez istifadə etdiyi xallar rəssamın xarakterik motivlərindən biri kimi diqqəti çəkir. 2006-cı ildə Sinqapur Biennalesi üçün, Orchard Link və Bideford Road küncündən Paterson və Scotts Road küncünə qədər uzanan Orchard Road-dakı bütün ağacların polka nöqtəli parça ilə örtülməsi Kusamanın ən diqqətəlayiq işlərindən biri idi. Bəzi ağaclar da xallı toplarla bəzədilib.
Yayoi Kusama, “Milyonlarca İşıq İli Uzaqların Ruhları”; 2017
Yayoi Kusamanın ən məşhur əsərləri arasında güzgü obrazı ilə ecazkar ab-hava yaratdığı və ziyarətçilərə unudulmaz təcrübə təqdim etdiyi “Sonsuzluq otaqları” da var. Kusamanın bu "sonsuzluq otaqları" yaratmaq cəhdi 1965-ci ilə aid edilir. Güzgüləri birləşdirən ilk quraşdırmasında, 1965-ci ildə Infinity Mirror Room: Phalli's Space-də Kusama təxminən 25 kvadratlıq bir məkana yüzlərlə yumşaq, fallik forma yerləşdirdi. Kusamanın bu instalyasiyası illərdir incəsənət nümayəndələri tərəfindən böyük maraqla müzakirə olunur.
Yayoi Kusama, “Pumpkin”; 1998
Yayoi Kusamanın balqabaqları rəssamın uşaqlıq xatirələrində dərin kök salmış düşüncələrinin mərkəzindədir. Bu vizual forma rəssamın praktikası boyunca geniş və ardıcıl şəkildə seçilən bir metaforadır. Balqabaq təsviri ilk dəfə 1940-cı illərdə, rəssam Kyoto Bələdiyyə İncəsənət və Sənətkarlıq Məktəbində nihonqa (Yapon üslubunda rəsm) oxuyarkən, yalnız eskizlərdə təsvir edildiyi kimi ortaya çıxdı. 1980 və 1990-cı illərdən bəri isə sənət istahsalına rəsmən yerləşmişdilər və Kusama-nın balqabaqlara olan sevgisi zərrə qədər də azalmayıb.
Yayoi Kusama, “Butterfly”; 1988
Yayoi Kusamanın ən yadda qalan əsərlərindən biri kimi tanınan Butterfly (Kəpənək) rəssamın öz üslubunu əks etdirmək baxımından da əsas elementləri ehtiva edir. Əsər sıx nöqtələr və mesh naxışlarla yanaşı, Kusama-nın xəyal dünyasını əyani şəkildə açır.
Yayoi Kusama, “Dots Obsessio”; 1997
Yayoi Kusama 1997-ci ildə xüsusi olaraq Rice Gallery üçün yeni instalyasiyası olan Dots Obsession-u yaratmışdır. Bütün qalereya Kusamanın imza xalları və nöqtələri ilə örtülmüş sarı lateksdən böyük antropomorfik şarlarla dolu canlı sarı, xəyalpərəst məkana çevrildi.
