Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) nədir?
Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) reproduktiv yaşda qadınlarda geniş yayılan hormonal pozuntudur. Bu vəziyyətdə yumurtalıqlarda çoxlu kiçik kistlər yaranır və androgen hormonlarının səviyyəsi yüksəlir. Nəticədə menstrual dövr (aybaşı) nizamsızlaşır, bədən çəkisi artır, dəri problemləri, tüklənmə və infertilitə (sonsuzluq) kimi hallar meydana gəlir. Statistikaya görə, təxminən hər 10 qadından biri PCOS simptomlarını yaşayır. Belə bir diaqnoz qoyulan qadınlar üçün erkən müayinə və fərdi müalicə çox önəmlidir.
PCOS simptomları nədir?
PCOS-un simptomları qadından qadına fərqli ola bilər, lakin ən çox rast gəlinənlər bunlardır:
- Nizamsız aybaşı (menstruasiya) dövrləri: PCOS olan qadınlarda aybaşı intervalı dəyişkən ola bilər, bəzən bir neçə ay fasilə ilə növbəti menstruasiya baş verə bilər.
- Həddindən artıq tüklənmə (hirsutizm): Artıq androgen hormonları səbəbindən üz, kürək, sinə və digər nahiyələrdə kişi tipli tüklənmə inkişaf edə bilər.
- Dəri problemləri (akne və yağlı dəri): Yüksək androgen səviyyəsi dəri yağını artıraraq davamlı sızanaq və ləkələr əmələ gətirə bilər.
- Saçların nazikləşməsi və tökülməsi: Alın xəttində saçların nazikləşməsi və kişi tipi saç tökülməsi müşahidə edilə bilər.
- Çəki artımı: İnsulin müqaviməti bədən çəkisinin artmasına səbəb olur, arıqlamaq çətinləşir və piylənmə riski yüksəlir.
- Sonsuzluq (fertilite problemləri): Uğurlu yumurtlama olmaması hamilə qalmağı çətinləşdirir.
- Qarın ağrısı: Bəzi qadınlar yumurtalıqlarda kistlərin yaranması nəticəsində qarınaltı nahiyədə ağrı və ağırlaşma hissi keçirə bilirlər.
Bu simptomlardan ən azı ikisi bir yerdə olduqda PCOS ehtimalı güclənir. Nizamsız aybaşı, tüklənmə və akne kimi əlamətlər PCOS-u işarə edə bilər. Belə şikayəti olan qadınlar vaxt itirmədən ginekoloq və ya endokrinoloq məsləhəti almalıdırlar.
PCOS-un səbəbləri nələrdir?
PCOS-un səbəbləri tam aydın olmasa da, bir neçə amil mühüm rol oynayır. Əsas səbəblərdən biri insulin müqavimətidir. Yüksək insulin səviyyəsi yumurtlamanı poza bilər və androgen hormonlarının artmasına səbəb ola bilər. Bundan başqa, androgen səviyyəsinin yüksəlməsi (hormon balanssızlığı) yumurtalıqların fəaliyyətinə mane olur. Genetik meyillik, zəif pəhriz, xroniki stress və iltihabi proseslər də PCOS riskini artırır.
PCOS müalicəsi və idarəetməsi
PCOS-un tam sağalması mümkün olmasa da, simptomları yüngülləşdirmək mümkündür. İlk növbədə həyat tərzi dəyişiklikləri tövsiyə olunur. Sağlam pəhriz və müntəzəm fiziki aktivlik insulin səviyyəsini tənzimləyərək menstruasiya siklini stabilləşdirməyə kömək edir. Məsələn, aşağı qlükoza indeksli qidaların istehlakı, lif və zülalla zəngin pəhriz, həmçinin hər gün yürüş, üzgüçülük və ya yoqa çəki itkisinə və simptomların azalmasına şərait yaradar.
Dərman müalicəsi də PCOS idarəsində önəmlidir. Doğuşa nəzarət dərmanları menstrual dövrü tənzimləyir, androgen səviyyəsini azaldır və akne, tüklənmə kimi simptomları yüngülləşdirir. Anti-androgen preparatları (məsələn, spironolakton) androgenin təsirini bloklamağa kömək edir və dəri problemlərini azalda bilər. Hamilə qalmaq istəyənlər üçün isə ovulyasiyanı stimullaşdıran klomifen sitrat və ya letrozol kimi dərmanlar təyin olunur. Digər hallarda isə süni mayalanma (IVF) kimi reproduktiv üsullar tətbiq oluna bilər. Bu müalicə yanaşmaları sayəsində menstrual sikl normallaşır, simptomlar azalır və qadının həyat keyfiyyəti yaxşılaşır.
Polikistik yumurtalıq sindromu qadın sağlamlığına ciddi təsir göstərə bilən geniş yayılmış vəziyyətdir. Erken diaqnoz və fərdi müalicə planı menstrual ritmi stabilləşdirmək və əlamətləri idarə etmək baxımından həyati önəmlidir. Sağlam menstruasiya və hormon balansını qorumaq üçün mütəmadi tibbi yoxlama və mütəxəssis məsləhəti vacibdir. Unutmayın,vaxtında atılan addımlarla hər bir qadın normal həyat keyfiyyətinə qovuşa bilər.
