Aybaşı zamanı laxta qan: Normal haldır, yoxsa xəbərdarlıq?
Menstruasiya qadın sağlamlığının mühüm göstəricilərindən biridir. Aybaşı zamanı ifraz olunan qan bəzən maye, bəzən də laxtalanmış – yəni laxta halında ola bilər. Bir çox qadın üçün bu, narahatedici bir görüntü yaratsa da, əslində bəzi hallarda bu, tamamilə normal fizioloji haldır. Amma bəzi vəziyyətlərdə laxta qan qadın sağlamlığı baxımından müəyyən siqnallar verə bilər.
Laxta qan nə üçün əmələ gəlir?
Aybaşı zamanı uşaqlığın daxili qatı olan endometrium tökülür və qanla birlikdə bədəndən ifraz olunur. Bu müddətdə uşaqlıq daxilində qan toplanarsa və orada bir müddət qalsa, orqanizm bu qanı laxtalaşdıraraq orqanizmi həddindən artıq qan itkisindən qoruyur. Qanın bu cür laxtalaşması nəticəsində laxta qan adlandırılan qatı formalar yaranır. Bu laxtalar adətən noxud və ya fındıq ölçüsündə olur və menstruasiyanın ilk günlərində – axının daha güclü olduğu mərhələlərdə meydana çıxır. Bu tip laxtalanma adətən normal hesab olunur.
Laxta qan həmişə normaldırmı?
Kiçik ölçülü və ara-sıra rast gəlinən laxtalar, xüsusilə menstruasiyanın əvvəlində müşahidə olunursa, bu vəziyyət narahatlıq doğurmur. Ancaq əgər laxtalar əlli qəpik ölçüsündən (təqribən 2–3 sm) böyükdürsə, çox sayda və davamlı şəkildə rast gəlinirsə, bu, artıq menstruasiyanın ağır keçdiyinə və ya başqa bir tibbi problemin olduğuna işarə edə bilər. Əgər siz hər saatda ped və ya tampon dəyişmək məcburiyyətindəsinizsə və bu hal mütəmadi təkrarlanırsa, həkimə müraciət etmək vacibdir.
Laxta qanla müşahidə olunan xəstəliklər hansılardır?
Bəzi hallarda laxta qan qadın orqanizmindəki spesifik sağlamlıq problemlərinin əlaməti ola bilər. Belə hallara aşağıdakılar daxildir:
- Uşaqlıq fibroidləri – uşaqlığın əzələ qatında inkişaf edən xoşxassəli şişlərdir və güclü qanaxma ilə birlikdə laxtaların yaranmasına səbəb ola bilər.
- Endometrioz və adenomyoz – uşaqlıq daxili qişasının qeyri-normal yerlərdə yerləşməsi nəticəsində yaranan hormonal pozğunluqlardır.
- Polikistik yumurtalıq sindromu (PCOS) – hormon balanssızlığı nəticəsində menstrual dövrlərin nizamsızlığı və laxta qan ilə müşayiət olunur.
- Qan laxtalanma pozuntuları – məsələn, Von Villebrand xəstəliyi kimi irsi xəstəliklər zamanı aybaşı normadan artıq laxtalanır.
- Erkən döldə düşüklər – erkən hamiləlikdə baş verən düşüklər bəzən güclü qanaxma və iri ölçülü laxta qanla müşahidə oluna bilər.
Hansı hallarda həkimə müraciət etməliyik?
Aybaşı zamanı laxta qan müşahidə etdikdə aşağıdakı hallardan biri və ya bir neçəsi varsa, gecikmədən ginekoloqa müraciət edilməlidir:
- Hər saat ped və ya tampon dəyişmək məcburiyyətində qalmaq.
- Laxtaların böyük ölçülü və tünd rəngli olması.
- Güclü qarın və ya bel ağrısı ilə müşayiət olunması.
- Menstruasiya müddətinin 7 gündən çox çəkməsi.
- Güclü yorğunluq, nəfəs darlığı və başgicəllənmə kimi anemiya əlamətlərinin olması.
- Hamiləlik ehtimalı varsa və bu vəziyyət qanlı laxtalarla birlikdə müşahidə olunursa.
Müalicə və nəzarət üsulları
Həkimin diaqnozundan asılı olaraq, müxtəlif müalicə üsulları tətbiq oluna bilər. Bunlara aşağıdakılar daxildir:
- İltihab əleyhinə dərmanlar (NSAİD-lər) – məsələn, ibuprofen, həm ağrını azaldır, həm də qanaxmanın miqdarını azalda bilər.
- Hormon müalicələri – kontraseptiv dərmanlar və ya hormonlu spiral vasitəsilə menstrual axın tənzimlənə bilər.
- Traneksamik turşu – qanın həddindən artıq axmasının qarşısını alan antifibrinolitik preparatdır.
- Dəmir tərkibli əlavələr – qan azlığı (anemiya) ilə mübarizədə istifadə olunur.
- Cərrahi müdaxilələr – fibroid və ya digər törəmələr olduqda lazım gələ bilər.
Özünüz nə edə bilərsiniz?
Aybaşı dövrünüzü izləmək və qeyd aparmaq – məsələn, qanaxmanın miqdarı, rəngi (qırmızı, tünd qırmızı, qəhvəyi), laxtaların sayı və ölçüsü barədə qeydlər – sizə həkimlə daha doğru və dəqiq məlumat paylaşmağa imkan verəcək. Qadın sağlamlığına dair mütəmadi müayinələr və ultrasəs yoxlamaları, erkən mərhələdə xəstəliklərin aşkarlanmasına və müalicəsinə yardım edir.
Aybaşı zamanı laxta qan bir çox hallarda normal fizioloji haldır. Xüsusilə menstruasiyanın ilk və ya orta günlərində, güclü axın zamanı kiçik ölçülü laxtaların olması narahatedici deyil. Ancaq bu hal mütəmadi olur, laxtalar böyük ölçülü olur və sizi gündəlik həyatınızdan ayıracaq qədər narahat edirsə, həkimə müraciət etməniz vacibdir. Sağlam menstruasiya dövrü, qadın sağlamlığının əsas sütunlarından biri olduğundan, bədəninizin verdiyi siqnalları qulaqardına vurmamaq mütləqdir.
