Kriptovalyutalar və Veb3 ekosistemi
Veb3, internetin daha təhlükəsiz, şəffaf və istifadəçi yönümlü bir versiyasıdır. Bu yeni ekosistemin əsasını blokçeyn texnologiyası və onun üzərində qurulan kriptovalyutalar təşkil edir. Kriptovalyutalar sadəcə ödəniş vasitəsi deyil, onlar həm də Veb3-ün iqtisadiyyatını idarə edən əsas mexanizmdir.
Kriptovalyutalar Veb3 üçün niyə belə vacibdir?
Desentralizasiya: kriptovalyutalar mərkəzləşdirilmiş qurumlardan (banklar, hökumətlər) asılı olmadan fəaliyyət göstərir. Bu, maliyyə sisteminin daha şəffaf və hər kəs üçün əlçatan olmasını təmin edir.
Əməliyyatlar üçün vasitə: Veb3 tətbiqlərində (DApps) əməliyyat haqlarını ödəmək üçün kriptovalyutalar istifadə olunur.
İqtisadi motivasiya: kriptovalyutalar istifadəçiləri və yaradıcıları ekosistemdə iştirak etməyə təşviq edir, çünki onlar bu iştirakdan qazanc əldə edə bilərlər.
Yeni iqtisadiyyatın xüsusiyyətləri
Tokenləşdirilmiş aktivlər: rəqəmsal və fiziki aktivlər (məsələn, daşınmaz əmlak, sənət əsərləri) blokçeyndə tokenləşdirilərək alınıb-satıla bilir.
DAO-lar: kriptovalyutalar vasitəsilə idarə olunan desentralizasiya edilmiş təşkilatlar (DAO-lar) yeni idarəetmə modelləri təklif edir.
DeFi: desentralizasiya olunmuş maliyyə (DeFi) platformaları vasitəsilə istifadəçilər kredit götürə, borc verə və ya gəlir əldə edə bilirlər.
Misallar
Ethereum (ETH): bir çox Veb3 tətbiqləri “Ethereum” blokçeyni üzərində qurulur və əməliyyatlar üçün ETH altkoini istifadə edirlər.
Filecoin (FIL): məlumat saxlama xidmətləri üçün tokenlərdən istifadə edərək yeni bir bazar yaradır.
Solana (SOL): saniyədə minlərlə əməliyyatı həyata keçirmə qabiliyyətinə malikdir və bu da onu kripto dünyasının ən sürətli blokçeynlərindən biri edir. İstifadəçilər blockçeyndə edilən əməliyyatları (məsələn, token köçürülməsi, smart kontraktın icrası) SOL ilə ödəyir.
Polkadot (DOT): fərqli blokçeynlər arasında əlaqəni təmin edən innovativ texnologiyası ilə geniş miqyaslı ekosistemlərin yaradılmasına dəstək verir. DOT bu ekosisteminin yerli tokenidir və onun funksiyaları SOL ilə bənzər olsa da, bəzi xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. Məsələn, DOT sahibləri “Polkadot” şəbəkəsinin idarə olunmasında birbaşa iştirak edə bilirlər. Polkadot, müxtəlif blokçeynləri birləşdirən paraçeyn sistemindən istifadə edir. Şəbəkəyə yeni paraçeyn əlavə etmək istəyən layihələr DOT tokenlərini steykinq etməli və ya icarəyə götürməlidirlər. Bu proses Parachain Slot Auctions vasitəsilə həyata keçirilir və DOT-u tələb edir.
Kriptovalyutalar sadəcə yeni bir ödəniş sistemi deyil, onlar Veb3 dünyasının iqtisadi və sosial sistemini tamamilə dəyişdirəcək bir vasitədir. Bu, sadəcə başlanğıcdır.
