Bir dəfə axşam qızımla sakitcə oturanda məndən sual soruşdu. Ata, sən hansı bir insan kimi yaşamağı seçərdin? Axmaq yoxsa pis? Axmaq deyəndə Steynbeck əsərlərinin ağıldan kəmi nəzərdə tutulur. Düşünün ki, düşünmə qabiliyyətiniz məhduddur və sizin həyatınız digərlərinin ixtiyarında qalır. Bu sual məni yaman yerlərə apardı. Gəldim 456-ya çatdım.
456 kimdir?
Özünü axmaq vəziyyətə qoymuş yaxşı insandır.
456 rəqəmləri boşuna seçilməyib. Oyunda elita var və dibdə olanlar var. Ən dibdə və ən sonda 456 dır. Yaxşı insanın vəziyyəti ağıldan kəm olanın vəziyyətindən daha çıxılmazdır. Düşünün ki, ağlınız hər şeyi sezir. Əqliniz yerindədir amma yenə də ixtiyar başqalarının əlindədir.
Deyirsən ki, hekayədir də. Baxıb keçəcəklər. Halbuki xeyirlə şər arasında balansın pozulması barəsindədir. Artıq şər o qədər güclüdür ki, yaxşı insanı antikvara çevirmək istəyir. Yaxşılıq və yaxşı insanlar keçmişdə qalmalıdır. Gözəl bir xatirə kimi. 456 sonuncu nümayəndədir və onun sonu yaxındır. O, bizim hamımızı təmsil edir. (Az-maz ürəyi qalanları.) Onun ətrafında hər növ çaqqal var. Hətta ruhunu pula satan biri onun ən yaxınına gəlməyə çalışır. İstəyir ki, 456 da ruhunu pula satsın. Ezoterik qaynaqlarda 4 dünyanı 5 insanı 6 isə istəyi təmsil edir. Yəni bu 456 Adəmdir. Bir almanın ucbatından cənnətdən yerə düşmüş Adəm.
Elitada olanlar üçün həyat o qədər mənasızlaşıb ki, növbəti qrandioz həzzi axtarırlar. Tamahları ruhlarında olan boşluq qədər dərindir. Oyun meydançası onların düşdüyü vəziyyət kimi qaranlıq və sonsuzdur. Oyun meydançası bugünün şəhərlərini xatırladır. Hər gün insanlar bir-biri ilə boğuşur və yarışır. Bir-birinə ölümcül rəqib kimi baxır. Onlara ixtiyar verilsə bir-birini məhv edərlər. Səbəb? Səbəb tavanda olan və başqalarına aid olan pullardır. Hamı qoparmağa çalışır. Hamı yiyənlərin sayını azaltmağa çalışır. Şəhərim yadıma düşür. 10 nəfərin yaşamalı olduğu yerdə 1000 nəfər yaşayır. 1000 nəfərin yeməli olduğu haqqı 10 nəfər yeyir. Bu oyunda belədir. 456 nəfərin haqqını 1 nəfər yeyəcək. O bir nəfər isə axmaqdır. O, kiminsə haqqına qalmayıb. Onun öz dəyərləri var. Dəyərlər isə artıq o qədər gülüncləşib ki, digər iştirakçılar belə onu anlamaqda çətinlik çəkir.
Bir də mənim ən sevdiyim personaj var. Gəmini idarə edən kapitan. Adam bugün cəmiyyətdə populist danışan bütün spikerləri və ruhaniləri təmsil edir. Yəni bizi hər yerə aparır. (Bircə aparmalı olduğu yerdən başqa.) Bacardıqca uzadır. O da elita üçün işləyir.
456 bütün yazıçı və rəssamları təmsil edir.
Sonda düşmədən əvvəl nə deyir?
Məni siz deyil məhz özüm məhv edəcəyəm. Həyatımın son qərarı özümə aiddir. Mən insanam. 456 unudur ki, pəncərədən baxanlar da insandır. 456 isə axmaq insandır. (Üzr istəyirəm, yaxşı insandır.)
Yaradıcı tərəfim də hal-hazırda mənə şüşədən baxanlara baxır. Hər biri gözləyir ki, mən uduzum və ya onlara çevrilim. 9 ildə gördüyüm mənzərələr məni dəli etməyib böyük şeydir. Neçə yazıçı həmkarım, şair həmkarım dünyanı öz seçimi ilə tərk edib. Onlar təslim olub oyunu dayandırıblar. Mən isə oynamaq üçün bir xeyli dəyişmişəm. Gönüm qəlinləşib. İmmunitetim artıb. Bəlkə də bir qədər vəhşiləşmişəm. Pəncərədən baxanların mənə verdiyi çətinliklərlə Buvaysar kimi güləşirəm. Yəqin ki, bu qədər dayana bilməyimin bir səbəbi var.
Həmin səbəbi və qızıma verəcəyim cavabı axtarmalıyam.
