Menstruasiya nədir və necə baş verir?
Menstruasiya (aybaşı) qadın cinsiyyət sistemində hər ay baş verən təbii fizioloji prosesdir. Bu zaman uşaqlığın daxili selikli qişası (endometrium) zəifləyərək parçalanır və qanlı axıntı şəklində vaginal çıxış yolu ilə xaric olur. İlk menstruasiya (menarxe) qızlarda reproduktiv dövrün başlanğıcını, son menstruasiya (menopauza) isə reproduktiv dövrün sonunu bildirir. Adətən menstrual dövr təxminən 28 gün çəkir, lakin 21-35 gün arası intervalda olmaq normal sayılır.
Menstruasiyanın fizioloji əhəmiyyəti
Menstruasiya qadının sağlam reproduktiv sisteminin göstəricisidir. Hər ay hormonal dəyişikliklər uşaqlıq divarının qalınlaşmasına və hamiləlik mümkün olmadıqda bu divarın aybaşı qanı ilə atılmasına gətirib çıxarır. Normal menstruasiya olmaması orqanizmdə hansısa problemin əlaməti ola bilər; məsələn, uzun fasilələr və ya çox ağır qanaxma zamanı mütəxəssisə müraciət etmək lazımdır. Menstrual tsikl normalda 21-35 gün aralığında baş verir və axıntı 3-7 gün davam edir. Düzgün aybaşı tsikli sağlamlıq siqnalıdır; əgər aybaşı kəsilirsə və ya dəfələrlə nizamsız olursa, müayinə zəruri ola bilər. Səhiyyə mütəxəssisləri bildirir ki, təmiz gigiyenik məhsullarla menstruasiyanı idarə edən qadınlarda infeksiya riski azalır, əks halda reproduktiv və sidik yolları infeksiyalarına yoluxa bilər ki, bu da gələcəkdə sonsuzluq və doğuş komplikasiyalarına səbəb ola bilər.
Emosional və fiziki simptomlar
Menstruasiya dövründə müxtəlif fiziki və emosional dəyişikliklər ola bilər. Məsələn, ən çox rast gəlinən simptom qarın kramplarıdır (uşaqlığın sancısı). Digər fiziki əlamətlər arasında baş ağrısı, ümumi yorğunluq və döşlərdə həssaslıq da qeyd olunur. Bu dövrdə qadınlar əhval dəyişikliyi, əsəbilik və hətta keçici depressiya hissi yaşayırlar – bunun səbəbi hormonal dəyişikliklərdən qaynaqlanan premenstrual sindromdur.
Mümkün simptomlar:
- Fiziki: qarın krampları, baş ağrısı, yorğunluq, döşlərdə həssaslıq.
- Emosional: əhval-ruhiyyənin dəyişməsi, kədər və qıcıqlanma.
Gigiyena və fərdi qayğı
Aybaşı zamanı gigiyena önəmlidir. Qadınlar xüsusi gigiyenik pedlərdən, tamponlardan və ya menstrual qablardan istifadə edərək menstruasiya qanını təmiz saxlayırlar. Aşağıdakı qaydalar bu dövrü rahat keçirməyə kömək edir:
- Məhsul dəyişikliyi: Ped və tamponları 4-6 saatdan bir dəyişmək gigiyenik vəziyyətin qorunması üçün vacibdir.
- Müntəzəm yuma: Hər gün duş qəbul etmək tövsiyə olunur, çünki qanlı axıntı bakteriyaların çoxalmasına şərait yaradır.
- Rahatlıq: Ağır fiziki iş və stressdən çəkinmək lazımdır; bu dövrdə bədənə daha çox istirahət və yumşaq hərəkətlər faydalıdır.
- Pəhriz: Alkoqol və çox acı qidalardan uzaq durun, çünki bunlar qanaxmanı artıra bilər.
Bu tədbirlərə riayət etmək menstruasiya zamanı gigiyenanı qorumağa kömək edir. Eyni zamanda Blossom menstruasiya qutuları da lazımi məhsulları təmin edərək qadınlara bu dövrdə rahatlıq yaradır.
Maarifləndirmə və stiqma
Menstruasiya haqqında açıqlıq və maarifləndirmə vacibdir. Dünya Bankının məlumatına görə, hər gün təxminən 300 milyon qadın menstruasiya dövrü keçirir və onların 500 milyonu yetərli gigiyenik şəraitə malik deyil. Belə vəziyyət sağlamlıq risklərini artırır və maarifləndirmə əskikliyi yanlış anlayışlara yol açır. Menstruasiya ilə bağlı miflər və tabular hələ də qalır. Bu da qızlarda utanc və diskriminasiya hissinə səbəb olur. Odur ki, məktəblərdə menstruasiya haqqında düzgün məlumat verilməsi və açıq müzakirələrin aparılması qızların bu təbii dövrü rahat qarşılamasına yardımçı olar.
Menstruasiya qadın sağlamlığının ayrılmaz hissəsidir. Bu proses reproduktiv sistemi davamlı olaraq təmizləyir və mayalanma üçün hazır vəziyyət yaradır. Aybaşı zamanı düzgün gigiyena və rahatlıq vacibdir, həmçinin bu mövzuda sualların açıqca cavablandırılması lazımdır. Blossom olaraq menstruasiya barədə maarifləndirmə və dəstəyin qadınların fiziki və psixoloji rifahını artıracağına, onlara sağlam gələcəyə hazırlaşmağa kömək edəcəyinə inanırıq.
